Jakie są zasady podziału majątku po rozwodzie? Co jest majątkiem wspólnym, a co majątkiem osobistym? W jakim terminie należy dokonać podziału majątku? Ile to kosztuje? Odpowiedzi na te i inne pytania w poniższym artykule.
- Majątek wspólny a majątek osobisty
- Sprawy sądowe o podział majątku
- Ustalenie nierównych udziałów i rozliczenie nakładów bądź wydatków
- Koszty podziału majątku
- Podsumowanie
Majątek wspólny a majątek osobisty
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (tzw. wspólność ustawowa), która obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Jest to tzw. majątek wspólny. Z kolei przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Do majątku wspólnego należą w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków; dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków; środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą między innymi: przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie lub darowiznę (chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił), przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków, jak również przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków.
Wspólność majątkowa małżeńska ustaje między innymi w wypadku: zniesienia przez sąd wspólności ustawowej, ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, rozwiązania małżeństwa przez rozwód, orzeczenia separacji, zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej znoszącej wspólność majątkową, jak również z chwilą śmierci jednego z małżonków.
W niniejszym opracowaniu będę się koncentrowała na sytuacji, gdy wspólność majątkowa małżeńska ustaje w związku z prawomocnym orzeczeniem rozwodu.
Sprawy sądowe o podział majątku
Sprawy sądowe o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności małżeńskiej majątkowej toczą w tzw. postępowaniu nieprocesowym. Oznacza to w szczególności, że sprawę w sądzie inicjuje wniosek (a nie pozew), a w sprawie biorą udział wnioskodawca oraz uczestnik (a nie: powód i pozwany).
W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej w związku z rozwodem właściwy jest sąd miejsca położenia majątku, przy czym sprawy takie toczą się przed właściwym sądem rejonowym - bez względu na wartość dzielonego majątku. Jeżeli składniki majątku wspólnego małżonków położone są na terenie działania więcej niż jednego sądu rejonowego, wybór sądu należy do wnioskodawcy.
Teoretycznie podział majątku można przeprowadzić już w toku sprawy o rozwód, ale w praktyce bardzo rzadko sąd rozwodowy zgadza się na takie połączenie (osobiście nigdy się nie spotkałam, mimo prowadzenia wielu spraw rozwodowych). Zwykle bowiem sądy orzekające rozwód uznają, że przeprowadzenie podziału majątku wspólnego spowoduje nadmierną zwłokę w toku sprawy o rozwód.
Ustalenie nierównych udziałów i rozliczenie nakładów bądź wydatków
Co do zasady, uznaje się, że byli małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym (czyli po 50%). Jednakże- w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami można zgłosić żądanie ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym (np. 30%- 70% albo 40% - 60%). Może się bowiem zdarzyć, że jeden z małżonków wyraźnie i wymiernie bardziej przyczynił się do zgromadzenia (pomnożenia) majątku wspólnego i uznanie równych udziałów byłoby zwyczajnie niesprawiedliwe.
W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Trzeba zatem pamiętać, aby zgłosić tego rodzaju żądania w toku postępowania o podział majątku.
Koszty podziału majątku
Jeżeli w skład majątku wchodzi nieruchomość, to podział majątku można przeprowadzić albo u notariusza (umowa w formie aktu notarialnego) albo w sądzie (sąd wydaje postanowienie). W pozostałych przypadkach zasadniczo podzielić majątek można mocą „zwykłej” umowy (np. na piśmie).
Decydując się na podział majątku u notariusza trzeba się liczyć z koniecznością zapłacenia taksy notarialnej (wynagrodzenia), niemniej jednak u notariusza podzielimy majątek bardzo szybko (niemal „od ręki”). W sądzie natomiast będziemy dłużej czekać, ale zwykle będzie taniej. Od wniosku o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej pobierana jest bowiem sądowa opłata stała w kwocie 1000 złotych - bez względu na wartość dzielonego majątku. Jeszcze mniej zapłacimy, jeżeli wniosek o podział majątku zawierać będzie zgodny projekt podziału - wówczas pobiera się opłatę stałą w kwocie zaledwie 300 złotych.
Podsumowanie
Podsumowując, chcę podkreślić, że przepisy nie wskazują terminu, w którym trzeba dokonać podziału majątku. Można to zrobić od razu po ustaniu wspólności, można po kilku lub kilkunastu latach. Z moich obserwacji wynika, że zwykle nie warto z tym zwlekać, między innymi z tego powodu, że po latach postępowania te są zazwyczaj trudniejsze dowodowo (nie wspominając już o sytuacji, że jeden z byłych małżonków umrze, zanim dojdzie do podziału, i w jego miejsce wstąpią spadkobiercy, co też zwykle wydłuża postępowanie). Wiele zależy jednak oczywiście od okoliczności danej sprawy, w tym od potrzeb i wzajemnych relacji między byłymi małżonkami.