Podstawa prawna i komentarz
Niniejsza problematyka została uregulowana w art. 219 Kodeksu karnego (dalej: k.k.), zgodnie z którym sprawca narusza przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych, nie zgłaszając, nawet za zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo zgłaszając nieprawdziwe dane mające wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość i za to podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności albo karze pozbawienia wolności do lat 2.
Analizując rozważane zagadnienie można przyjąć, że mamy tutaj do czynienia z ochroną praw indywidualnych przysługujących osobie wykonującej pracę zarobkową jak również z ochroną na poziomie interesów finansowych publicznych. Pierwszym przedmiotem ochrony jest prawo do korzystania ze świadczeń przysługujących z tytułu ubezpieczenia społecznego. Z kolei drugim przedmiotem ochrony jest zabezpieczenie prawidłowego funkcjonowania całości systemu ubezpieczeń społecznych.
Polecamy: Nowa matryca stawek VAT
Ustawa karna w omawianym zakresie jest ściśle powiązana z prawem ubezpieczeń społecznych. Mówiąc o ubezpieczeniach społecznych, zgodnie z art. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: USystUbezSpoł), mamy na myśli: ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe (ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa) oraz wypadkowe (ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych). Jeżeli chodzi o ubezpieczonego, to zgodnie z art. 4 pkt 1 USystUbezSpoł, jest to osoba fizyczna podlegająca choćby jednemu z wyżej wymienionych ubezpieczeń społecznych. Odpowiedzialnym za zgłoszenie danych jest płatnik składek, który został zdefiniowany w art. 4 pkt 2 USystUbezSpoł i jest nim m.in.:
- pracodawca,
- jednostka wypłacająca świadczenia socjalne, zasiłki socjalne oraz wynagrodzenia przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie,
- ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne,
- ośrodek pomocy społecznej,
- podmiot prowadzący szkołę doktorską,
- wójt, burmistrz lub prezydent miasta,
- agencja zatrudnienia,
- związek zawodowy i wiele innych.
Obszerny katalog płatników składek, jakim posługuje się USystUbezSpoł stwarza pewnego rodzaju wątpliwości, a mianowicie czy każdy płatnik może być sprawcą niniejszego przestępstwa. Niestety w doktrynie brak jest jednomyślności w tym zakresie i pojawiają się wątpliwości w przypadku pociągnięcia do odpowiedzialności karnej niektórych płatników.
Przestępstwo niezgłoszenia danych do ubezpieczenia społecznego może być popełnione zarówno poprzez działanie, jak i zaniechanie. Z przestępstwem będącym wynikiem działania mamy do czynienia, gdy sprawca zgłasza nieprawdziwe dane, zaś z przestępstwem będącym wynikiem zaniechania jest sytuacja, gdy sprawca nie zgłasza wymaganych danych do ubezpieczeń społecznych. Istotną kwestią jest fakt, że niezależnie od tego czy sprawca popełnia przestępstwo w wyniku działania bądź zaniechania, popełnia przestępstwo umyślnie, gdyż ustawodawca nie przewidział w tym zakresie nieumyślności.
Polecamy serwis: Prawo karne