Zorganizowana grupa przestępcza a mafia

• Przynależność do zorganizowanej grupy przestępczej
• Zorganizowana grupa przestępcza – rozumienie pojęcia 
• Mafia
• Podsumowanie 

Przynależność do zorganizowanej grupy przestępczej

Kodeks karny nie zawiera prawnej definicji tego pojęcia. Wyjaśnia je zatem orzecznictwo sądowe oraz doktryna prawnicza. Natomiast w Kodeksie karnym jest zawarte unormowanie, które określa sankcje za udział w takiej grupie, a mianowicie przepis art. 258 k.k. Zgodnie z jego treścią: 

Jak więc można dostrzec powyżej czyn ten jest zagrożony surową karą. W kolejnych paragrafach przytoczonego przepisu są zawarte jeszcze większe sankcje w przypadkach, kiedy grupa ta ma charakter zbrojny lub terrorystyczny. 

Zorganizowana grupa przestępcza – rozumienie pojęcia 

Jak zostało wyżej zaznaczone pojęcie zorganizowanej grupy wyjaśnia doktryna prawnicza oraz orzecznictwo sądowe. Według wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 lipca 2015 roku, II Aka 168/15:

„Zorganizowaną grupę przestępczą określa się jako ugrupowanie co najmniej trzech osób, mające na celu popełnienie przestępstw, które nie musi posiadać trwałej, rozwiniętej struktury oraz długofalowego programu działania jak związek przestępczy, jednakże charakteryzuje się elementami zorganizowania, w tym określonym podziałem ról.” 

Postawić zarzut działalności w zorganizowanej grupie przestępczej można zatem tylko jeżeli są co najmniej trzy osoby, które są zorganizowane. Muszą oni także postępować w celu popełnienia przestępstwa. Grupa ta nie musi jednak długo funkcjonować. Nawet krótki okres jej istnienia wystarczy do popełnienia czynu z art. 258 kk. 

Warto przytoczyć także wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 29 grudnia 2015 roku, II Aka 179/15, w myśl którego „Nawet najmniejszy stopień zorganizowania przestępczej działalności, między innymi bez stałych ról biorących w niej udział osób, nie wyklucza istnienia zorganizowanej grupy przestępczej.” Tak zatem grupa ta wcale nie musi być jakoś mocno, specjalistycznie zorganizowana. 

Należy również podkreślić, iż zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2012 roku, IV KK 114/12 czyn zabroniony z art. 258 kk ma charakter formalny, a więc może zostać popełniony już poprzez sam tylko udział w tej grupie, nawet bez wykonania znamion przestępstwa. 

Od grupy przestępczej należy odróżnić związek przestępczy. Według wyroku Sadu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 października 1999 roku, II Aka 221/99: „Cechami związku są trwałe formy organizacyjne, określona dyscyplina członków, związana z sankcjami na wypadek   niewykonania poleceń, oraz oznaczone kierownictwo… Zobowiązanie do wypełniania poleceń z określonymi konsekwencjami odmowy w tym zakresie”. Można więc stwierdzić, iż związek jest bardziej zorganizowany od grupy. 

Mafia

Zorganizowana grupa przestępcza w języku potocznym często kojarzona jest ze słowem mafia. Występuje ono dość często w różnych filmach, serialach kryminalnych. Pojawia się także w masowych mediach np. poprzez określenia takie jak „mafia vat-owska”, „lawendowa mafia”, „mafia narkotykowa”. 

Tymczasem jak podkreśla prokurator Mariusz Marciniak mafia występuje dopiero wtedy gdy zorganizowana forma przestępcza ma wpływ na politykę i polityków. Może się to odbywać poprzez wywieranie wpływu na uchwalane prawo by było jak najbardziej korzystne dla tych nieuczciwych ludzi i/albo oddziaływanie na obsadzanie konkretnymi osobami określonych stanowisk w urzędach. Jeżeli związek jest bardzo dobrze zorganizowany i niebezpieczny, ale nie ma   wpływu na polityków to zdaniem tego prokuratora nie jest on mafią. Oczywiście, nadal ma on charakter przestępczy i jego członkom grożą surowe kary, ale nie można mu przypisać rangi mafii. 

Z drugiej jednak strony są oficjalne artykuły, wypowiedzi (również służb państwowych), w których używane jest słowo mafia np. „mafia narkotykowa” i nie ma tam żadnych informacji o tym, że grupy te mogły mieć wpływ na jakichkolwiek polityków. Tak zatem pojęcie mafii nie jest jednoznacznie rozumiane w systemie prawnym. 

Podsumowanie 

Zorganizowana przestępczość jest surowo karana w polskim prawie karnym. Za uczestnictwo w niej grozi bowiem kara pozbawienia wolności. Do ukarania niekiedy wystarczy już  tylko sam bierny udział w tej grupie. Do zaistnienia odpowiedzialności karnej z tego tytułu grupa musi być zorganizowana, ale nie musi ono mieć dużego stopnia. Zorganizowana przestępczość może dotyczyć wielu różnych przestępstw, przestępstw skarbowych i nie muszą to być tylko takie czyny, które kojarzone są z działalnością klasycznych gangsterów, którzy zabijają, kradną, handlują narkotykami. 

Pojęcie mafii jest różnie rozumiane. Według niektórych możemy o niej mówić dopiero wtedy gdy ma ona realny wpływ na polityków. Natomiast nierzadko słowo to jest używane (także przez służby państwowe) na określenie zorganizowanych związków, które nie mają żadnego wpływu na polityków. 

Radca prawny dr Kamil Lorek 

Bibliografia:

1. Ustawa z dnia 06 czerwca 1997 roku kodeks karny, Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553, tj. Dz. U. 2024 r. poz. 17;
2. Stefański R. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2023 r.;
3. Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 lipca 2015 roku, II Aka 168/15;
4.  Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 29 grudnia 2015 roku, II Aka 179/15;
5. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2012 roku, IV KK 114/12;
6. Wyrok Sadu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 października 1999 roku, II Aka 221/99;
7. Ruszczyk A., Mafia to więcej niż zorganizowana przestępczość, z dnia 17.10.2015 r., [https://gazetasledcza.pl/2015/10/mafia-to-wiecej-niz-przestepczosc/], [dostęp w dniu 06.08.2024 r.];
8. Opolscy śledczy rozbili mafię narkotykową – kryminalni zatrzymali 6 osób, z dnia 07.06. 2024 r., [https://policja.pl/pol/aktualnosci/246231,Opolscy-sledczy-rozbili-mafie-narkotykowa-kryminalni-zatrzymali-6-osob.html], [dostęp w dniu 06.08.2024 r.].